حرکات دست و پا نشانه تکامل است

زمانی که یک کودک متولد می شود هر گونه ترقی در حرکات دست و پای او نشانه رشد و تکامل به شمار می آید. به طور کلی انگشتان و دستان کودک از مهارت هایی برخوردار می باشد که با پیشرفت زمان و بزرگ شدن کودک این نوع مهارت ها نیز ارتقا پیدا می کند و بدین ترتیب تسلط و توانمندی دست کودک در گرفتن اشیا توسعه می یابد.

روند رشد حرکات دست نوزاد

حرکات دست نوزاد پس از تولد شامل یک سری اعمال نامنظم و غیر ارادی می باشد که با مرور زمان و رشد او مهارت های لازم در این زمینه را به دست می آورد. به طور کلی کودک اکثر مواقع دست های خود را خیلی محکم به شکل بسته نگه می دارد. به دلیل واکنش چنگ زدن او انگشت شما را به شکل محکمی می گیرد ولی زمانی که صدای بلندی باعث ایجاد ترس در او شود انگشتان خود را در پاسخ به آن باز می کند.

نمونه ای مهارت ها

حرکات و اعمالی همچون در دست گرفتن اشیا مختلف، منتقل کردن وسایل از دستی به دست دیگر و … از جمله این مهارت ها به شمار می آید. به عبارت دیگر نوزاد شما برای اینکه توانایی گرفتن چیزی را به طور ارادی داشته باشد باید پیش از آن واکنش چنگ زدن در او از بین رفته باشد. شما می توانید با قرار دادن انگشت اشاره خود در دست او و مشاهده این که تا چه میزان قادر هستید آن را بکشید می توانید نحوه از بین رفتن این واکنش را بسنجید.

تمرین کردن

آموزش و تمرین کردن این نوع مهارت ها می تواند قدرت هماهنگی دست و چشم کودک را افزایش و نوع واکنش و پاسخگویی او را تقویت نماید. آموختن این گونه مهارت ها برای نوزاد بیشتر از این که جدید و مبهم باشد یک نوع بازی و سرگرمی برای او به شمار می آید چرا که مهارت هایی از این قبیل کودک را در گرفتن اشیا و بلند کردن آن ها کمک خواهد کرد.

 انواع مهارت های حرکتی دست کودکان در شرایط سنی مختلف

• یک تا دو ماهگی کودک

در اوایل تولد کودک دستان خود را به حالت مشت در آورده به گونه ای که حتی اگر تلاش کنید با اعمال فشار دستان خود به صاف کردن دستان او بپردازید او بلافاصله دستان خود را به صورت مشت در می آورد. این در حقیقت یک نوع بازتاب است که کودک با آن به دنیا آمده است. در نزدیک سه ماهگی کودک دستان خود را باز کرده و به تدریج میزان کنترل زیادتری بر روی اعمالش خواهد داشت. در این محدوده سنی امکان دارد کودک اشیا را با استفاده از شصت دست و دهانش بلند کرده و به سمت بالا ببرد.

• سه تا چهار ماهگی کودک

در این مرحله سنی ماهیچه ها و عضله های دست کودک به میزان لازم تکامل پیدا کرده است که نوزاد قادر باشد وسایلی که در برابرش قرار داده می شود را بگیرد. او تمایل دارد اشیا را در دست گرفته و آن ها را لمس نماید. در این محدوده سنی همچنان که قدرت دید نوزاد افزایش می یابد به دنبال کردن وسایل متحرک می پردازد و این کار برای او بسیار لذت بخش می باشد. برخی از کودکان در این سن به قسمت های مختلف بدن خود همانند انگشتان دست پی می برند و آن ها را درون دهان خود قرار می دهند.

• پنج تا شش ماهگی کودک

به همان صورت که رشد و تکامل کودک انجام می گیرد انگشتان دست نوزاد تمایل دارد که اشیا جدید و اشکال متنوع را کشف نماید. کتاب هایی که حالت نرمی دارد و از شکل ها و تصاویر مشخصی برخوردار می باشد برای این مرحله سنی ایده آل می باشد چرا که برای کودک پر از لذت و هیجان می باشد. بهتر است بدانید که این دوران با تکامل بیشتری از مهارت ها و حرکات دست نوزاد همراه می باشد که از جمله آن ها نشستن کودک می باشد. ادغام شدن تمامی این مهارت ها موجب می شود نوزاد قادر باشد خودش را سرگرم نماید.

• هفت تا هشت ماهگی کودک

در این مرحله سنی کودک قادر می باشد اجسام را از محلی به محل دیگر منتقل کند و یا این که اسباب بازی هایش را به هم بریزد و صدا ایجاد نماید و یا این که قادر می باشد کف بزند. در واقع از انجام این کارها همانند حرکت دادن دسته کلید لذت می برد. کودک هفت ماهه در مواجهه با صداهای مختلف واکنش نشان داده و به گونه ای می آموزند که خودشان نیز به تولید صدا بپردازند و به این صورت است که می فهمند با ایجاد صداهای مختلف توجه دیگران را به سمت خودشان معطوف نمایند.
نه تا ده ماهگی کودک

در این مرحله سنی کودکان به طور معمول علاقه دارند جعبه اسباب بازی هایشان یا سطل آشغال را همانطور رها کنند چرا که برایشان لذت بخش و هیجان آور است. همینطور در این سن کودک تمایل دارد اسباب بازی هایش را دستکاری نماید و همچنین می توان گفت قدرت زیادتری در انداختن اجسام و اسباب بازی هایش دارد چرا که خیلی راحت می تواند دستان خود را باز و بسته نماید.

• یک سالگی کودک

همچنان که کودک در قسمت انگشتان خود قدرت و کنترل بیشتری دارد ولی به هیچ عنوان از انجام تمریناتش صرف نظر نمی کند و برای در دست گرفتن اجسام کوچک با قسمت انگشت شصت و اشاره متمرکز می شود. شما می توانید در جهت بهبودی و پیشرفت این نوع مهارت دانه های غلات ریز و مورد پسند او را بر روی محلی صاف بگذارید تا کودک بدین صورت این مهارت را تقویت نماید. در این محدوده سنی کودک می آموزد یک عدد فنجان یا بطری را درون دستان خود بگیرد و به گونه ای مستقل و آزاد عمل نماید.

• یک سالگی تا هجده ماهگی کودک

حرکات و مهارت های دست نوزاد در این محدوده سنی به مرحله تازه ای ورود پیدا می کند که نام آن رفلکس گازانبری می باشد به این معنی که کودک با تصحیح مرحله قاپیدن ساده اشیا از انگشتان دست خود برای بلند کردن اشیا خیلی کوچک همچون تیله کمک می گیرد. به گونه ای می توان گفت او قادر می باشد با استفاده از شستشو و یکی دیگر از انگشتان خود تیله را از روی زمین بلند کند. این روش به تدریج به او کمک می کند تا لباس های خود را به تنهایی بپوشد و دکمه های آن را ببندد، مداد و یا خودکار را درون دست خود بگیرد و اعمال مختلفی را انجام دهد.

راه های بهبود مهارت های دست نوزاد

سعی کنید که برای کودک اسباب بازی های ایمن و سرگرم کننده تهیه نمایید تا بتواند آن ها را لمس کرده، تکان دهد و به حرکت در آورد. می توانید اسباب بازی ها را در محلی دور از دسترس کودک بگذارید و بدین گونه او را تشویق نمایید تا به برداشتن آن ها بپردازد.
در زمان ۸ ماهگی بگذارید که کودک خودش به تنهایی غذا بخورد. با وجود این که امکان دارد کودک خودش را کثیف نماید اما تنها راهی می باشد که می تواند از طریق آن مهارت بردن غذا به طرف دهانش را بهبود دهد.
تا جایی که امکان دارد هر روز برای فرزند خود کتاب بخوانید. با وجود این که او قادر نمی باشد جملات را بخواند اما از ورق زدن کتاب احساس لذت و شادی می کند.
زمانی که کودک از لمس کردن اجسام و بافت های گوناگون لذت می برد انگشتان دست او را بر روی صورت خود قرار دهید و در همان وضعیت با او حرف بزنید.