جدیدترین روش‌های خانواده درمانی

چند وقت پیش یکی از دوستانم در حال درد و دل کردن با من بود. برایم تعریف کرد که 8 سال پیش ازدواج کرده است و در حال حاضر دو کودک 7 و 3 ساله دارد. او اوایل ازدواج با همسر خود مشکلی نداشت اما از زمانی که صاحب فرزند شدند، مجبور شد از کار خود استعفا دهد و به همین علت نیز در مخارج دچار مشکل شدند. از طرفی همسرش به او میگوید که زنی ولخرج است اما دوست من هم معتقد است که اتفاقاً بسیار در خرج و مخارج دقت به خرج میدهد. به تازگی بحثهای آنها بسیار بیشتر شده و فرزندانشان هم به همین علت دچار اضطراب زیادی شده اند تا جایی که دائما گریه میکنند و علاقه ای به بازی با همسالان ندارند. بنظر شما این خانواده برای کنار آمدن با مشکلات خود چه کاری میتوانند انجام دهند؟ با بررسی علمی این موضوع و استفاده از نظریات 12 فرد بزرگ در روانشناسی خانواده و فردی که 6 نفر آنها از 70 سال پیش الی 10 سال پیش و 6 نفر دیگر از سال 2005 تا 2024 میباشند، به جواب خانواده درمانی (Family Therapy) رسیدیم.

برای درک کامل و اطلاعات بیشتر شما در زمینه جدیدترین روشهای مشاوره خانواده به نام این 12 نفر اشاره می کنیم.

1. جان گاتمن (John Gottman)
2. جولی گاتمن (Julie Gottman)
3. استیون هیز (Steven C. Hayes)
4. سو جانسون (Sue Johnson)
5. سالوادور مینوچین (Salvador Minuchin)
6. تامسیکا وایت (Tamsen Firestone)
7.  الیسون تاتی (Alison Toti)
8. الکساندرا سولومون (Alexandra H. Solomon)
9. تری اوربوچ (Terri Orbuch)
10. استفانی کانتوسکی (Stephanie Cacioppo)
11. جاشوا کلاین (Joshua Klapow)
12. رابین برمن (Robin Berman)

مشاوره خانواده یا خانواده درمانی شاخه‌ای از روانشناسی است به دنبال راهی برای برطرف کردن مشکلات درون خانواده است. به بیانی ساده، خانواده درمانگران معتقدند خانواده میتواند نقش مهمی در ایجاد و جلوگیری از تداوم اختلالات روانشناختی داشته باشد. اما مشاوره خانواده چیست؟ در این مقاله قصد داریم به سوال پاسخ دهیم که اصلاً خانواده درمانی چیست؟ چه کاربردی دارد؟ و سپس به جدیدترین روش های مشاوره خانواده بپردازیم.

خانواده درمانی چیست؟

خانواده درمانی نوعی درمان است که به تعارضات درون خانواده می پردازد و به بهبود ارتباط و تعامل بین اعضا کمک می کند. مشاوره خانواده با کل اعضای خانواده (به جای تک تک اعضای خانواده) سروکار دارد. علاوه بر این، مشاوره خانواده به این معنی است که خانواده درمانگر نه تنها با تک تک اعضای خانواده، بلکه با تعاملات یا روابط بین اعضای خانواده نیز کار می کند.
آیا مشاوره خانواده کاربرد دارد؟

همانطور که خانواده درمانی در حال رشد است، پژوهش‌های بسیاری صورت گرفت تا بررسی شود که آیا خانواده درمانی کاربردی دارد یا خیر. نتایج نشان داد بسیاری از روش‌های درمانی موجود در مشاوره خانواده، در کاهش انواع مسائل و مشکلات موثر هستند. به عنوان مثال، مداخلات مشاوره خانواده می‌تواند مشکلات رفتاری و هیجانی نوجوانان از جمله افسردگی، اضطراب و اختلالات خوردن را بهبود بخشد. علاوه بر این، مداخلات زوج و خانواده در درمان اعتیاد به الکل بزرگسالان، مشکلات روابط عاشقانه و خشونت همسر اثربخشی خارق العاده ای نشان داده است.

در حقیقت یک پژوهش بر روی خانواده‌هایی که جوانان آنها از خانه فرار می کردنند، نشان داد خانواده درمانی و مشاوره خانواده، می تواند تعداد فرار آنها را به مرور زمان کاهش بدهد و نوجوانان، توانستند رابطه مفیدترین با خانواده خود داشته باشند. افرادی که مشاوره خانواده دریافت کردند، پس از گذشت 12 ماه، میزان فرار نوجوانانشان از خانواده، کاهش قابل توجهی را به همراه داشت و نزدیک به صفر شد که البته با ادامه این پژوهش پس از 36 ماه، فرار از خانه در این نوجوانان از بین رفت.

جدیدترین روش‌های مشاوره خانواده

در حوزه مشاوره خانواده، روش‌های جدید و نوآورانه‌ای توسعه یافته‌اند که به بهبود روابط خانوادگی و حل مشکلات بین فردی کمک می‌کنند. در ادامه به برخی از جدیدترین و مؤثرترین روش‌های مشاوره خانواده اشاره می‌شود:

1. درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)

درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (Acceptance and Commitment Therapy) یک رویکرد جدیدتر است که به بهبود روابط خانوادگی کمک می‌کند. این روش به افراد کمک می‌کند تا با هیجانات و افکار ناخوشایند به روشی پذیرا و بدون قضاوت مواجه شوند و بر ارزش‌های زندگی خود متمرکز شوند.

تکنیک‌ها:

• پذیرش هیجانات و افکار: کمک به افراد در پذیرش هیجانات و افکار ناخوشایند به جای تلاش برای سرکوب یا تغییر آنها.
• تعهد به عمل: شناسایی ارزش‌های خانوادگی و اقدام به رفتارهایی که با این ارزش‌ها همخوانی دارد.
• افزایش ذهن‌آگاهی: تقویت آگاهی از لحظه حال و کاهش استرس و تنش‌های خانوادگی.

2. درمان متمرکز بر دلبستگی (Attachment-Based Therapy)

این روش بر مبنای نظریه دلبستگی است و به بررسی و تقویت روابط دلبستگی بین اعضای خانواده می‌پردازد. این رویکرد به ویژه برای خانواده‌هایی که با مشکلات مربوط به ارتباطات عاطفی و دلبستگی مواجه هستند، مؤثر است.

تکنیک‌ها:

• ارزیابی الگوهای دلبستگی: شناسایی و ارزیابی الگوهای دلبستگی بین اعضای خانواده.
• تقویت روابط دلبستگی: آموزش مهارت‌های ارتباطی و عاطفی برای تقویت روابط دلبستگی سالم.
• پردازش تجربیات گذشته: کمک به اعضای خانواده در پردازش و درک تجربیات گذشته که بر روابط فعلی تأثیر می‌گذارد.

3. درمان چندبعدی خانواده (Multidimensional Family Therapy یا MDFT)

این روش به طور خاص برای خانواده‌هایی که با مشکلات پیچیده مانند سوء مصرف مواد یا مشکلات رفتاری در نوجوانان مواجه هستند، طراحی شده است. MDFT به بررسی و تغییر الگوهای خانوادگی و فردی می‌پردازد.

تکنیک‌ها:

• مداخله در سطوح مختلف: کار با نوجوان، والدین و تعاملات خانوادگی به طور همزمان.
• تقویت مهارت‌های خانوادگی: آموزش مهارت‌های حل مسئله، ارتباطات مؤثر و مدیریت تعارضات.
• پشتیبانی اجتماعی: فراهم کردن حمایت‌های اجتماعی و منابع بیرونی برای خانواده‌ها.

4. درمان خانواده مبتنی بر شواهد (Evidence-Based Family Therapy)

این رویکرد از ترکیب تحقیقات علمی و بهترین شواهد موجود برای ارائه درمان‌های مؤثر استفاده می‌کند. هدف این روش ارائه درمان‌هایی است که به طور علمی اثبات شده‌اند و در بهبود مشکلات خانوادگی کارآمد هستند.

تکنیک‌ها:

• ارزیابی مبتنی بر شواهد: استفاده از ابزارها و روش‌های ارزیابی معتبر برای شناسایی مشکلات و نیازهای خانواده.
• مداخلات مبتنی بر شواهد: استفاده از تکنیک‌ها و روش‌های درمانی که به طور علمی اثربخشی آنها اثبات شده است.
• پایش و ارزیابی مداوم: ارزیابی مستمر پیشرفت درمان و انجام تعدیلات لازم برای بهبود نتایج.

5. درمان با رویکرد سیستمی (Systemic Therapy)

این روش به بررسی سیستم‌های مختلف خانواده و تعاملات بین آنها می‌پردازد. درمان با رویکرد سیستمی به تغییر الگوهای تعامل و بهبود روابط بین اعضای خانواده کمک می‌کند.

تکنیک‌ها:

• تحلیل سیستم‌های خانواده: شناسایی و تحلیل الگوهای تعاملی و روابط درون خانواده.
• تغییر الگوهای تعاملی: آموزش مهارت‌های ارتباطی و تغییر الگوهای رفتاری ناسازگار.
• کار با سیستم‌های بزرگتر: شامل کار با مدارس، محل کار و دیگر سیستم‌های اجتماعی که بر خانواده تأثیر می‌گذارند.

6. درمان مبتنی بر فناوری (Technology-Assisted Therapy)

استفاده از فناوری‌های جدید مانند اپلیکیشن‌ها، جلسات آنلاین و واقعیت مجازی برای ارائه مشاوره خانواده به ویژه در دوران همه‌گیری COVID-19 افزایش یافته است. این روش‌ها امکان دسترسی به مشاوره را برای خانواده‌ها آسان‌تر کرده است.

تکنیک‌ها:

• جلسات مشاوره آنلاین: استفاده از پلتفرم‌های ویدئویی برای برگزاری جلسات مشاوره از راه دور.
• اپلیکیشن‌های موبایل: استفاده از اپلیکیشن‌های ویژه برای پیگیری پیشرفت درمان و انجام تمرینات خانگی.
• واقعیت مجازی: استفاده از فناوری واقعیت مجازی برای شبیه‌سازی و تمرین مهارت‌های ارتباطی و حل مسئله.

استفاده از این روش‌های نوین می‌تواند به خانواده‌ها کمک کند تا با چالش‌های مختلف مواجه شده و روابط خود را بهبود بخشند. انتخاب بهترین روش درمانی بسته به نیازها و شرایط خاص هر خانواده می‌تواند متفاوت باشد و لازم است با مشورت یک متخصص مشاوره خانواده انتخاب شود.

منابع:

• Thomas, V., & Priest, J. B. (2016). Family Therapy. Encyclopedia of Mental Health, 235–239. doi:10.1016/b978-0-12-397045-9.00179-8.
• positivepsychology.com
• Darnell, A. J., & Schuler, M. S. (2015). Quasi-experimental study of Functional Family Therapy effectiveness for juvenile justice aftercare in a racially and ethnically diverse community sample. Children and Youth Services Review, 50, 75–82. doi:10.1016/j.childyouth.2015.01.