جراحی چشم مصنوعی یا پروتز چشمی

جراحی چشم مصنوعی یا پروتز چشمی ؛ یک گزینه درمانی رایج برای افرادی به شمار می رود که چشم خود را از دست داده اند. لذا به طور کلی افرادی که یک چشم و در بعضی موارد هر دو چشم خود را ؛ بر اثر آسیب دیدگی چشم ، بیماری یا ناهنجاری صورت یا چشم یا سرطان و تومور از دست داده اند ( فارغ از سن ) می توانند اقدام به انجام این عمل جراحی نمایند.

هدف از جـراحی چشم مصنوعی

ایجاد تعادل در صورت و افزایش راحتی در کاسه چشم از دست رفته می باشد. در گذشته ، چشم مصنوعی از جنس شیشه بود اما امروزه چشم مصنوعی یک کره شیشه ای نبوده و در واقع یک ایمپلنت گرد متخلخل است که در کاسه چشم قرار می­گیرد و بافت ملتحمه چشم را می پوشاند.

پروتزهای چشمی از چه چیز ساخته می شوند؟

از یک دیسک آکریلیک رنگی شیشه ای و منحنی نازک ساخته می شوند که کاملا شبیه چشم طبیعی با عنبیه ، مردمک چشم ، سفیدی و حتی رگ های خونی به نظر می رسند.
اگرچه پروتز چشم نمی تواند سبب بازیابی بینایی شود ؛ اما از آ جا که می تواند ظاهری طبیعی تر ایجاد کند، بسیار مورد توجه واقع شده است.
لازم به ذکر است که پروتزهای چشم مصنوعی مدرن، براساس اندازه و چشم سالم بیمار ساخته می شوند به طوری که دیگران به سختی متوجه مصنوعی بودن چشم می شوند.

قبل از جراحی چشم مصنوعی چه باید کرد؟

افرادی که تصمیم به انجام جـراحی چشم مصنوعی دارند ؛ باید در صورت مصرف هر گونه داروی خاص ، جراح خود را از این موضوع مطلع نمایند.
مصرف برخی داروها ؛ از جمله رقیق کننده های خون ؛ نظیر بروفن و آسپرین و غیره از چند وقت قبل از جـراحی چشم مصنوعی ، باید متوقف گردد.

 نحوه جراحی چشم برای گذاشتن پروتز چشمی

برای افرادی که بنا به هر دلیلی یک یا هر دو چشم خود را از دست داده اند توصیه می شود ؛ در این دسته از افراد لازم است تا چشم آسیب دیده برداشته شده و چشم مصنوعی در کاسه چشم آن ها قرار گیرد.
متداول ترین نوع جراحی تخلیه چشم که در آن برداشتن کامل کره چشم صورت می پذیرد ؛ اینکلوشن (Enucleation) است.
در این جراحی ، کل کره چشم ( قسمت سفید چشم یا به عبارتی صلبیه و عصب بینایی و ماهیچه های چشم ) برداشته و کره چشم خارج می شود و سپس یک ایمپلنت متخلخل کروی که از جنس مواد مصنوعی یا مرجانی است ، در جای اصلی چشم قرار می گیرد و عضلات به پروتز چشم متصل می شوند.
با اتصال این عضلات به ایمپلنت ، بیمار می تواند تا حدی چشم مصنوعی را به روشی مشابه عملکرد چشم خود حرکت دهد.
جراحی اینکلوشن ، معمولا بهترین روش برای کمک به بیمارانی است که علائم شدیدتری ناشی از سرطان ، آسیب و عفونت دارند.
نوع دیگر جراحی تخلیه چشم بدون صلببیه یا به به عبارتی اویسریشین ( Evisceration ) می باشد که در آن ، بافت ژله ای چشم شامل عنبیه و قرنیه برداشته می شوند و عضلات و قسمت صلبیه باقی می ماند.
در این جراحی ، نیازی به برداشتن صلبیه وجود ندارد و طی آن ، یک پوسته موقت از پلاستیک شفاف به عنوان ماده پوشاننده طبیعی ، پشت پلک قرار می گیرد.
این پوسته ، کره چشم را پوشانده و از انقباض حفره چشم طی چند هفته اول بعد از جراحی جلوگیری می کند.

دلیل استفاده از چشم مصنوعی

برداشتن چشم به علت ضربه ، عفونت ، تومور ، سرطان شبکیه ، صلبیه و بیماری های چشمی ؛ مانند آب سیاه و آب مروارید یا دیابت ، چشم دردناک از دست رفته ، ناهنجاری های مادرزادی ؛ می تواند در هر سنی ناخوشایند باشد.
بسیاری از افراد با چشمی نابینا و دردناک برای تسکین درد و بهبود ظاهر ، خواستار برداشتن آن هستند.
متأسفانه جراحی تخلیه چشم، گاهی ضروری است.

هدف از برداشتن چشم

هدف ازاینکار و سپس ایجاد حفره ای در چشم ، به این خاطر است که بتوان پس از تخلیه چشم ؛ اقدام به انجام جراحی پروتز چشمی ( چشم مصنوعی یا شیشه ای ) نمود.

جنس چشم مصنوعی

در گذشته پروتز از جنس شیشه بود. اولین نمونه پروتز از جنس شیشه کریولیت ساخته می شد ؛ اما امروزه به دلیل شکنندگی و عدم قابلیت تغییر منسوخ شده است.
امروزه اکریلیک پلاستیک ، ماده اصلی ساخت پروتز است.
سیلیکون ، پلی اتیلن متخلخل و هیدروکسی آپاتیت در ساخت پروتز استفاده می شود.

تمیز کردن پروتزهای چشمی

به طور کلی بعد از جراحی پروتز چشمی ، باید برای چکاپ هر 6 ماه یک بار به چشم پزشک خود مراجعه کنید.
تمیز نگه داشتن چشم مصنوعی همیشه مهم است ، اما هیچ قانون مشخصی در این باره وجود ندارد ؛ اگر ترشحات زیادی دارید ، باید مرتبا آن را تمیز کنید.

چند بار اول تمیز کردن پروتز چشمی ، احتمالا کمی برای تان دشوار خواهد بود ، اما به زودی متوجه خواهید شد که به راحتی قادر به انجام این کار هستید.
هر زمان که پوست تحریک شد ( مانند قرمزی یا تورم ) یا هر زمان که پروتز کثیف است ، باید پروتز و حفره چشم خود را تمیز کنید.

نحوه برداشتن پروتز از چشم

به منظور برداشتن پروتز از چشم خود ، باید دستان تان را حداقل به مدت 20 ثانیه با آب و صابون بشویید.
سپس با استفاده از انگشت اشاره ، پلک پایین خود را به آرامی پایین بکشید ؛ این کار به شما کمک می کند تا پایین پروتز را ببینید.
از انگشت اشاره خود استفاده کنید تا پروتز را به آرامی از داخل حفره چشم بلند کنید.
پروتز خود را به سمت بالا یا پایین حرکت داده و از چشم تان خارج کنید.

حال آن که می توانید جای خالی چشم خود را با خیساندن پارچه شستشوی آکلین با آب گرم و استفاده از آن، برای پاک کردن از گوشه داخلی به سمت بیرون چشم تمیز کنید.
اگر در جای خالی چشم تان، احساس خشکی می کنید؛ می توانید از قطره اشک مصنوعی استفاده کنید.
از افتادن مژه داخل چشم یا تحریک کردن بافت حفره جلوگیری کنید ، مگر این که پزشک تجویز دیگری داشته باشد.
لازم به ذکر است که ممکن است پس از برداشتن پروتز ، مقداری ترشحات داشته باشید که امری طبیعی است و نباید نگران باشید.
اگر سینوس ، تب ، آسم ، حساسیت یا سرماخوردگی دارید ، انتظار مقدار زیادی اشک و ترشح را بعد از برداشتن پروتز از چشم تان داشته باشید.
سرما، آلرژی، محیط های غبارآلود، دود سیگار، خستگی مفرط ، باد ، تغییرات زیاد دما ، تغییرات فصلی و استفاده از پروتز سخت ؛ می توانند مواجهه با عفونت های مقطعی چشمی را سبب شوند.

مراقبت های بعد از جراحی چشم مصنوعی

نگهداری از چشم مصنوعی؛ مستلزم مراقبت منظم از پروتز چشمی، بعد از جراحی چشم مصنوعی می باشد. البته دقت داشته باشید که رسیدگی بیش از حد از پروتز چشمی، ممکن است موجب تحریک کاسه چشم شده و به خشک شدن چشم بیانجامد ؛ لذا حتما مطابق دستور پزشک ، عمل نمایید و در این زمینه زیاده روی نکنید.

مراقبت های مهم بعد از جراحی چشم مصنوعی

بعد از جراحی چشم مصنوعی بویژه در 72 ساعت اول پس از عمل ؛ احتمالا احساس درد ، تورم و بی حسی را تجربه خواهید کرد که امری کاملا بدیهی است و به مرور رفع می شود.
جراح جهت پیشگیری از بروز درد و عفونت در موضع جراحی؛ برای شما داروی مسکن قوی و داروهای ضد التهاب تجویز خواهند نمود.
شناکردن، ورزش های شدید و همچنین سایر فعالیت های فیزیکی سنگین ؛ نظیر بلند کردن اجسام با وزن بالا و خم شدن ، به مدت دو تا چهار هفته بعد از جراحی چشم مصنوعی ممنوع است.
توجه داشته باشید که هنگام رسیدگی به چشم مصنوعی، باید دست هایتان را تمیز بشویید و مراقب باشید آسیبی به پروتز وارد نشود.
پروتز چشمی آکریلیک را زیاد از چشم بر ندارید و با چشم مصنوعی بخوابید، مگر آن که پزشک تان توصیه دیگری کرده باشد.
صرفا با استفاده از یک پیستون که برای این منظور طراحی شده است، چشم مصنوعی را در کاسه چشم خود قرار دهید.
در فواصل زمانی معین، به پزشک معالج تان مراجعه کنید تا سلامت پروتز و نسوج اطراف آن را از نزدیک ارزیابی نمایند.

توجه داشته باشید که حرکت طبیعی پروتز چشمی ، در گرو سالم بودن عضلات چشم و کاسه چشم می باشد ؛ تا جایی که در صورت سلامت این موارد ، می توان آن را به خوبی حرکت داد.

برای طبیعی به نظر رسیدن ظاهر چشم مصنوعی چه باید کرد؟

در جراحی چشم مصنوعی؛  هر قدر که لایه های زیرین، دقیق تر و بهتر کار گذاشته شده باشند، با سهولت بیشتری می توان لایه رویی را شکل داد. حال آن که لایه رویی هر چه بهتر شکل داده شود ، سبب طبیعی تر شدن و زیباتر شدن ظاهر چشم مصنوعی خواهد شد.