چکیده : شناخت علت ناباروری آقایان اولین قدم برای درمان ناباروری به کمک روش های درمان ناباروری ازجمله تلقیح داخل رحم یا آی یو آی، باروری به کمک روش آی وی اف و … می باشد.
در گذشته مردم بر این باور بودند که علت ناباروری یا بچه دار نشدن در یک خانواده مربوط به نازایی در زنان است و وجود مشکل باروری را از سوی مردان نمی دانستند. اما امروزه براساس تحقیقات انجام شده و پیشرفت علم پزشکی، عدم باروری در زوجین تک به تک در خانم ها و آقایان بررسی می شود تا دلیل ناباروری را ارزیابی کنند، سپس متناسب با شرایط فرد اقدامات لازم جهت درمان ناباروری انجام شود.
برای شناخت درمان های نازایی لازم است ابتدابه شناخت علت نازایی و ناباروری بپردازید بنابراین به شما پیشنهاد میدهیم تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
ناباروری در مردان
براساس آمارهای بدست آمده در حدود 15 درصد از زوج ها با مشکل بچه دار شدن رو به رو هستند که نیمی از این آمار مربوط به مشکلات مردانه است. ناباروری در آقایان دلایل متعددی دارد که از جمله این ها به بروز اختلال در اسپرم زایی، بلوغ آهسته اسپرم و یا باز بودن ناقص مجرای دفران اشاره می کنیم. اما علت شایع و اصلی ناباروری آقایان کاهش تعداد و کیفیت اسپرم ها در مایع منی، عدم وجود اسپرم در انزال ( آزواسپرمیا )، تحرک کم اسپرم ها ( الیگو استنوسپرمیا) است. با این حال عوامل دیگر ناباروری آقایان هنوز هم ناشناخته مانده و اطلاعات دقیقی در دست نیست.
دلایل ناباروری در آقایان
بعضی از عوامل ناباروری آقایان مربوط به آناتومی دستگاه تولید مثل مرد، مشکلات روانی و هورمونی و … است که سبب بروز اختلال در تعداد و کیفیت اسپرم ها می شود این دلایل عبارتند از:
-
اختلالات اسپرم
اختلال در اسپرم ها مربوط به تعداد اسپرم ها و کیفیت و عملکرد آن ها در مایع منی است و سبب ایجاد اشکالات مردانه می شود. مغز کنترل اعضای بدن را بر عهده دارد بیضه ها نیز تحت کنترل مغز هستند و تحریک بیضه ها توسط هورمون های ترشح شده از هیپوفیز کنترل می شود.
ایجاد مشکلاتی در بیضه ها باعث بروز اختلال در تولید اسپرم می شود. همچنین بیماری های بسیاری در بروز این مشکل دخیل هستند از جمله بیماری واریکوسل، بیضه نزول کرده، بیماری های عفونی و آسیب های ناشی از ضربات و … این ها مشکلاتی هستند که سبب اختلال در اسپرم سازی می شوند.
-
واریکوسل
واریکوسل باعث واریسی شدن بیضه های فرد می شود و مستقیما بر روی شکل و حرکت و تعداد اسپرم ها اثر می گذارد. واریکوسل درمان دارویی ندارد و فقط با جراحی قابل درمان است.
-
انسداد مسیر خروجی اسپرم
گاهی مشکل در ناباروری آقایان به دلیل عدم تولید اسپرم و یا کیفیت اسپرم ها نیست و به این معنی است که خروج اسپرم با مشکل مواجه است و اسپرم نمیتواند خارج شود. به همین علت است که برای تشخیص علت ناباروری بیمار از لحاظ فیزیکی معاینه شده و در صورت عدم وجود مشکل فیزیکی آزمایش های بیشتری برای فرد تجویز می شود.
ناباروری در آقایان دلایل مختلفی دارد به طور کلی شامل یکی از 4 مجموعه زیر می شود:
- اختلالات هورمونی مربوط به غده ی هیپوفیز یا هیپوتالاموس
- اختلال در انتقال اسپرم و رسیدن به تخمک ها
- اختلال گنادی
- دلایل نامعلوم و ناشناخته
همچنین مشکلات خود اسپرم معمولا شامل موارد زیر است:
- التهاب بیضه ها
- بیضه های غیرطبیعی
- تورم رگ های درون کیسه بیضه یا واریکوسل
- کم شدن تعداد اسپرم ها نیز به دلایل زیر ممکن است رخ بدهد:
- شرایط مادرزادی یا ژنتیکی
- اختلالات هورمونی
- عمل جراحی فتق
- استعمال الکل، تنباکو یا انواع مواد مخدر
- عفونت هاری
- قرار گرفتن در معرض پرتوهای مضر
- قرار گرفتن طولانی مدت در معرض مواد شیمیایی و صنعتی
- پوشیدن لباس های تنگ
- آسیب در ناحیه کشاله ی ران
- عفونت های شدید قبلی که منجر به انسداد شده باشند
- مشکلات مربوط به انزال هم به شرح زیر می باشند:
- انزال زودرس
- انزال بازگشتی که باعث برگشت اسپرم به مثانه می شود
- اختلال در نعوظ
- عوارض شیمی درمانی، پرتو درمانی یا جراحی
- ناباروری ممکن است به دلایل دیگری هم اتفاق بیفتد از جمله:
- عفونت مجاری ادراری
- استفاده از بعضی از داروهای خاص
- بیماری های مقاربتی
تشخیص ناباروری در مردان
شناخت علت ناباروری آقایان اولین قدم برای شروع درمان ناباروری است که از طریق انجام معاینات و آزمایشات پزشکی زیر بررسی و ارزیابی می شود:
-
مهمترین آزمایش ناباروری آقایان بررسی تعداد و کیفیت اسپرم های فرد است، این آزمایش بر روی اسپرم ها انجام می شود.
-
قدم بعدی انجام آزمایش خون برای بررسی هورمون ها و عفونت ها در فرد است. هورمون ها در ناباروری آقایان نیز نقش مهمی می توانند داشته باشند.
- انجام معاینات فیزیکی برای بررسی مشکل احتمالی در مسیر خروج اسپرم ها و آلت تناسلی
مراحل بررسی اسپرم ها به تفکیک زیر است:
بررسی مقدار و حجم مایع منی:
اگر حجم مایع منی کمتر از 2 میلی متر باشد غیر طبیعی بوده و لازم است بیضه ها و مجرای اسپرم ها برای وجود مشکلات احتمالی بررسی شود.
بررسی تعداد اسپرم ها در مایع منی:
در حالت طبیعی تعداد اسپرم ها بین 20 الی 300 میلیون است که کاهش تعداد اسپرم ها به کمتر از 10 میلیون، سبب بروز ناباروری در مرد می شود.
بررسی شکل ظاهری اسپرم ها:
شکل و اندازه مناسب اسپرم ها احتمال رسیدن اسپرم به تخمک را افزایش می دهد. اگر 30 درصد از اسپرم ها شکل و اندازه مناسب و طبیعی داشته باشند، از نظر مورفولوژی نرمال هستند.
بررسی حرکت اسپرم ها:
اسپرم ها برای رسیدن به تخمک باید سرعت و تحرک مناسبی داشته باشند تا در محیط رحم از بین نروند. اگر حرکت و تحرک اسپرم ها امتیاز بالای 3 بگیرند، در وضعیت خوبی هستند.
انواع درمان ناباروری در آقایان
دارو درمانی
یکی از روش های درمان ناباروری آقایان درمان های دارویی است که شامل موارد زیر می باشد:
کلومیفن سیترات: این دارو زمانی برای فرد تجویز می شود که تولید اسپرم کافی نیست، همچنین این دارو برای آقایانی که مبتلا به آتروفی بیضه و کمبود تستسترون هستند نیز تجویز می شود.
منوتروپین: این دارو تحریک کننده تولید اسپرم در آقایان است و هنگامی که تولید اسپرم کم باشد تجویز می شود.
آنتی بیوتیک ها: آنتی بیوتیک ها از بین برنده عفونت ها هستند و درصورتی که در دستگاه تناسلی فرد عفونتی باشد تجویز می شود.
درمان جراحی
بعضی از مشکلات به وجود آمده در اسپرم ها با دارو قابل درمان نیستند و نیاز به عمل های جراحی دارند. در ادامه با چند نمونه از این جراحی ها آشنا می شویم:
1. وازووازوستومی
درصورتی که مشکل ناباروری آقایان به دلیل انسداد در مسیر خروجی و مجرای اسپرم باشد جراحی وازووازوستومی انجام میشود. و لوله های اسپرم بر درمان شده و مسیر انسدادی درمان می شود.
2. جراحی تسه یا کشیدن اسپرم از بیضه
گاهی اوقات به دلایل مختلف اسپرم ها همراه با مایع منی خارج نمی شوند که در اصطلاح می گویند مایع منی خالی از اسپرم است. در این مواقع برای خروج اسپرم از بیضه ها جراحی انجام می شود به این صورت که یک سوزن نازکی را از بیضه ها عبور داده و اسپرم های موجود در بیضه ها را از لوله های نفروز خارج می کنند.
3. واریکوسلکتومی
شایع ترین علت ناباروری در آقایان مربوط به واریسی شدن بیضه ها یا پیچ خوردگی رگ های بیضه است. 20 تا 40 درصد از آقایانی که نابارورند به این مشکل مبتلا هستند. همچنین این مشکل در 15 درصد از مردان جوان و بالغ نیز دیده شده است.
درمان ناباروری به کمک روش های باروری
1. تلقیح داخل رحمی یا IUI
در شرایطی به دلیل عدم توانایی اسپرم برای رسیدن به تخمک و یا وجود مشکل در دهانه رحم خانم، از روش تلقیح داخل رحم یا IUI استفادهه می شود. در این روش بعداز تفکیک اسپرم های باکیفیت به وسیله لوله نازکی به رحم منتقل می شود تا لقاح بین اسپرم و تخمک انجام شود.
2. لقاح آزمایشگاهی یا آی وی اف
یکی از روش های شایع در درمان ناباروری خانم ها و آقایان IVF یا لقاح آزمایشگاهی است. در این روش تخمک و اسپرم در محیط آزمایشگاه لقاح داده شده و سپس به رحم منتقل می شوند.
3. میکروایمجکشن ICSI
روش دیگری که در درمان ناباروری تجویز می شود روش میکرواینجکشن است. از این روش در شرایطی که تعداد اسپرم های مرد کم باشد استفاده می شود. روش میکرواینجکشن مشابه روش آی وی اف است اما با کمی تفاوت.
توصیه هایی برای پیشگیری از ناباروری در آقایان
تاکنون هیچ راه قطعی برای جلوگیری از ناباروری در خانم ها و آقایان یافت نشده است اما با رعایت نکاتی می توان از بروز ناباروری پیشگیری کرد:
- پرهیز از مصرف مواد مخدر و دخانیات
- عدم برقراری رابطه جنسی پرخطر
- عدم قرار گیری در معرض پرتوهای خطرناک
- پرهیز از مشروبات الکلی
- رعایت بهداشت شخصی
- عدم استفاده از دوش آب داغ و پرهیز از سونای داغ طولانی
- عدم استفاده از لباس های تنگ و چسبان
برگرفته شده از سایت: دکتر زهرا زارعیان جهرمی
